علت و علائم و درمان بیماری حناق در کودکان و بزرگسالان در دسته پزشکی و سلامت سایت علم سرا
همانطور که میدانید طیق تحقیقات پزشکی عامل و علت بیماری حناق یا دیفتری باکتری کورینه باکتریوم دیفتریا می باشد . این باکتری از طریق هوای آلوده به بدن انسان راه می آورد . این بیماری بسیار مسری و خطرناک می باشد و اکثر افراد مبتلا به این باکتری به مرگ دچار می شوند . باکتری کورینه باکتریوم دیفتریا پس از آنکه به بدن شخص وارد می شود قسمت بالایی دستگاه تنفس را تحت تاثیر قرار می دهد . و همچنین قلب ، دستگاه عصبی ، پوست و گلو را به خطر میاندازد .
اثر این بیماری به این صورت است که در این نوع بیماری مجرای تنفسی بیمار کارهای خود را به تدریج از دست می دهد . به گونه ای که بیمار برای دریافت اکسیژن سرفه های شدید مانند سیاه سرفه می کند . اگر مجرای تنفسی توسط تراکئوستومی باز نشود بیمار در اثر خفگی طی چند ساعت میمیرد .
این بیماری ابتدا به روی دیواره های خارجی حلق اثر گذاشته سپس به سایر قسمت های آن پیشرفت می کند . به گونه ای که قسمت فوقانی دهان را از جلو و حنجره را ازعقب تحت تاثیر قرار میدهد . ممکن است زبان کوچک در این بیماری کاملاً پوشیده شود . دیفتری لوزه در این نوع بیماری ابتدا روی لوزه نقطه سفید رنگ متمایل به زرد به وجود می آید . البته دیفتری پوستی هم وجود دارد در اثر رعایت نکردن نکات بهداشتی به وجود می آید .
دیفتری علائم زیادی دارد که نام میبریم ۱ – بلعیدن سخت ۲ – خستگی و کوفتگی ۳ – ترشحات آب بینی ۴ – تند تند نفس کشیدن ۵ – تورم غدد لنفاوی اطراف گردن ۶ – سرفه های شدید ۷ – گرفته شدن صدا ۸ – تشکیل یک لایه ی خاکستری ضخیم در بینی یا گلو که نشان دهنده ماده تولید شده توسط باکتری دیفتری میباشد .
به وجود آمدن مخاطرات تنفسی عامل دیفتری با سم خاکستری رنگی که تولید میکند باعث به وجود آمدن مشکلات تنفسی می گردد . مشکلات عصبی سم باکتری به روی اعصاب گلو تاثیر گذاشته و در نتیجه بلع را با مشکل مواجه می کند . همچنین این سم به روی اعصاب دست و پا تاثیر میگذارد . بیماری های کلیوی سم این باکتری زمانی که به کلیه ها وارد می شود قابلیت تصفیه خون در کلیه را از بین میبرد . بیماری های قلبی سم این باکتری زمانی که به خون وارد میشود به روی عضلات قلب تاثیر گذاشته این عضلات را ملتهب می سازد . همراه با علائمی همچون درد قفسه سینه ، تند تند زدن ضربان قلب ، درد مفاصل می باشد .
این بیماری امروزه توسط واکسن قابل پیشگیری است . واکسن این بیماری همراه با واکسن کزاز و سیاه سرفه تزریق میشود . نام این واکسن dpt میباشد . این واکسن باید از شروع شیرخوارگی نوزاد تزریق شود . زمان تزریق این واکسن ۵ مرحله می باشد که به ترتیب : دو ماهگی چهار ماهگی شش ماهگی ۱۵ تا ۱۸ ماهگی ۴ تا ۶ سالگی می باشد . برای این واکسن عوارض آنچنانی تاکنون گزارش نشده است .
هنگامی که باکتری کورینه باکتریوم دیفتریا به بدن انسان راه پیدا کند شخص دچار یک بیماری حاد باکتریایی که بسیار مسری و کشنده است به نام دیفتری یا خناق می شود.اکثر کودکان و افراد مسنی که به این بیماری مبتلا می شوند دچار مرگ می گردند. این بیماری به وسیله تماس فیزیکی مستقیم و یا ورود ذرات معلق در هوا به دستگاه تنفس که شامل عامل بیماری دیفتری باشد انتقال مییابد. پس از اینکه باکتری به بدن انسان راه پیدا می کند قسمت فوقانی دستگاه تنفسی دچار مشکل میشود و گلو، پوست ، قلب و دستگاه عصبی مرکزی را درگیر می کند. دوره نهفتگی این بیماری ۲ تا ۵ روز می باشد.
دیفتری حلق : در ابتدا روی کناره های برجسته حلق را غشا می پوشاند و سپس در قسمتهای دیگر آن پخش می شود به طوری که ممکن است سقف دهان از جلو و مری و حنجره را از عقب بپوشاند و گاهی زبان کوچک را نیزکاملا بپوشاند در انواع شدید و سخت آنژین دیفتری غدد لنفاوی و نسوج قدامی گردن به طور واضح متورم می شود. به طور کلی اثرات سمی و عوارض ناشی از آن در دیفتری حلق و لوزه بسیار شدید تر و شایعتر از سایر انواع دیفتری است . دیفتری حنجره : در این نوع دیفتری مجرای تنفسی مسدود می شوند و این نوع بیماری به تدریج ایجاد شده و پیشرفت می کند صدای بیمار می گیرد و سرفه هایی شدید همانند سیاه سرفه می کند در عرض ۲۴ ساعت اختلالات تنفسی پیشرفت کرده و مشخص می گردد که به ریه بیمار هوای کافی وارد نمی شود و بیمار سیانوزه می شود .در صورتیکه با استفاده از تراکئوستومی راه تنفسی باز نشود بیمار بعد از تقلای زیاد از حال رفته و در اثر خفگی خواهد مرد . دیفتری لوزه : در ابتدای بیماری فقط در روی یکی ازلوزه ها و در یک نقطه کوچک وجود دارد که به رنگ سفید متمایل به زرد می باشد. البته یکی دیگر از انواع دیفتری نوع پوستی است که در اثر رعایت نکردن بهداشت پدید می آید.از انواع نادر این بیماری نوع دیفتری چشمی می باشد.
امروزه دیفتری از طریق تزریق واکسن علاوه بر درمان پذیری قابل پیشگیری نیز می باشد. واکسن دیفتری را اغلب به همراه واکسن کزاز و سیاه سرفه استفاده می کنند و با نام واکسنDPT شناخته می شود. نوع Dtap آخرین نوع این واکسن می باشد. تجویز این واکسن در آغاز دوران شیرخوارگی توصیه می شود.مراحل تزریق این واکسن شامل ۵ مرحله تزریقی در بازو و ران می باشد. که در سن ۲ ماهگی، ۴ ماهگی، ۶ ماهگی، ۱۸-۱۵ ماهگی و ۶-۴ سال تزریق می گردد. واکسن دیفتری از روشهای موثر پیشگیری مؤثر است. اما دارای یک سری عوارض جانبی می باشد.مانند: یک تب خفیف ، گیجی، درد در محل تزریق. واکسن DPT به ندرت باعث ایجاد عوارض جدی مانند واکنش آلرژیک، سرع یا شوک در کودکان می گردد. کودکان مبتلا به اختلالات مغزی پیشرفته گزینه مناسبی برای دریافت واکسن DPT نیستند.
مشکلات تنفسی :به علت سم تولید شده توسط باکتری صدمات بافتی در ناحیه عفونت، بینی و گلو ایجاد می شود که یک غشاء کثیف خاکستری رنگ برروی غشاء مخاطی بینی و گلو ایجاد می نماید. این غشاء باعث انسداد تنفسی شده و عواقب خطرناکی را در پی دارد. صدمات قلبی :با ورود سم باکتری به جریان خون به دیگر بافت های بدن از جمله عضلات قلبی آسیب می رسد. التهاب عضلات قلب یکی از صدمات وارد شده می باشد. صدمات قلبی همراه با علایمی همچون تب، درد قفسه سینه، درد مفاصل و افزایش غیر طبیعی ضربان قلب می باشد. موارد شدید صدمات قلبی منجر به نارسایی قلب و مرگ ناگهانی می گردد. صدمات کلیوی :با ورود سم دیفتری به کلیه ها توانایی تصفیه خون را در کلیه ها کاهش می یابد. صدمات عصبی : سم دیفتیری به اعصاب مخصوصا اعصاب گلو آسیب می رساند و باعث مشکل شدن بلع می شود. اعصاب بازوها و پاها ممکن است ملتهب شوند. و منجر به ضعف گردند. در موارد شدید بیماری اعصاب عضلات تنفسی آسیب می بینید و تنفس دچار مشکل می شود.
بعد از تشخیص بیماری دیفتری در کودک یا فرد بالغ آلوده ،یک ضد سم اختصاصی به وی داده می شود. این ضد سم سموم موجود در گردش خون را خنثی می نماید. ضد سم ممکن است به صورت داخل رگی یا عضلانی تجویز شود اما در ابتدا برای اطمینان از عدم حساسیت فرد به ضد سم حتما باید تست حساسیت پوستی انجام شود. پنی سیلین یا اریترومایسین از آن دسته آنتی بیوتیک هایی هستند که در درمان دیفتری کاربرد دارند. آنتی بیوتیک باعث کاهش زمان مسری بودن بیماری می شود برای جلوگیری از انسداد تنفسی مقداری از غشاء خاکستری و ضخیم موجود در گلو را خارج می کنند. دیگر عوارض دیفتری نیز باید درمان شوند. همانند التهاب عضلات قلب. در موارد پیشرفته بیماری، فرد تا بهبودی کامل نیازمند حمایت تنفسی می باشد.
زمانی نه چندان دور، به کسانی که راحت و زیاد دروغ میبافتند، میگفتند «دروغ حناق نیست که بیخ گلوت رو بگیره»، ولی این مَثَل انگار در این روزگار بیشتر کاربرد دارد. دروغ که از بزرگترین گناهان دینی و آبروبرترین گناههای اجتماعی ست، حالت نقل و نبات یافته و شوربختانه هر قدر روی صندلی بزرگتری نشسته باشی، هم بزرگتر دروغ میگویی هم آسانتر. دروغهایی که نه تنها حناق نمیشود تا گلو را بگیرد، که با آنها انگار راحتتر نفس میکشی و لابد میخندی به ریش دیگران یا حتا جامعهای که دروغ و دروغهای تو شده است بلای جانشان. اصلاً این حناق چیست؟ حُنّاق با ح و تشدید روی نون، در اصل خناق بوده است با خ و بیتشدید. بعید نیست از زبان پدربزرگها و مادربزرگها آن را خُناق یا خِناق شنیده باشید. خناق واژهی عربیِ همان بیماری معروفِ دیفتری ست که از طب قدیم به زبان فارسی راه یافته و در گذر از این راه دراز، کمکم نقطهی خ آن در فارسی افتاده و تبدیل شده به حناق. دیفتری هم از بیماریهایی است که در قدیم، اغلب کودکان و کهنسالان به آن دچار میشدند. باکتری دیفتری وقتی به بدن انسان راه مییابد، قسمت بالایی دستگاه تنفسی را دچار مشکل میکند و به مرور با درگیر کردن قلب و سیستم عصبی، بیمار را به مرگ میکشاند. از نشانههای آن که به بحث شیرین دروغ خودمان هم مربوط میشود، گلودرد و صدای گرفته و دشواری در بلعیدن است. خلاصه و خودمانیاش میشود خفه شدن آدم. این خناق در قدیم در معنای مجازی هم زیاد به کار میرفته است. حتا شاعرانی چون عطار و نظامی و منوچهری و وحشی بافقی و خاقانی و بیدل دهلوی و از همه بیشتر مولانا «خناق» را در کلامشان به معنای خفگی به کار بردهاند. این دو بیت از مولوی از بهترین نمونههاست: خون به جوش آمد ز شعلهیْ اشتیاق / تا پدید آمد بر آن مجنون، خِناق و این یکی: تو خونِ تکبر ار نریزی / خون جوش کند، خِناق خیزد ولی کاربرد آن به همین مقدار محدود نیست. مصدر عربی «اختناق» در دو معنای خفه کردن و خفه شدن هم با خناق همریشه است که اتفاقاً در فارسی هم از پرکاربردترین مصدرهای قدیمی و هنوز زنده است. هم در دانش پزشکی از اختناق تنفسی گرفته تا اختناق رحم، هم در ادبیات سیاسی به معنای رعب و وحشتی که یک حکومت برای جلوگیری از آزادی مردم در جامعه ایجاد میکند. نمونههای آن هم که بسیار است، از برخی حکومتهای اسبق اروپایِ امروز آزاد تا مثلاً همین کرهی شمالی که مدرنترین و ناباورترین نمونهی اختناق سیاسی را به جامعهی جهانی معرفی کرده است. در زمانی نه خیلی دور، در نکوهش کسی که آشکارا و بیپروا دروغ میبافت، میگفتند «دروغ که خناق نیست، گلوت رو بگیره.» در آن زمان خناق بیماری شایعی بود و قضاوتی هم به گستردگی امروز در کار نبود. امروزه اما هر قدر این بیماری ریشهکن و کنترل شده، قضاوت عمومی نیرومندتر و گستردهتر شده و خناق اگر گلوی دروغگو را نگیرد، رسوایی و بیآبرویی یقهاش را سفت میچسبد و رها نمیکند؛ دستکم نه به این سادگی!
منبع : jesarat